Reprywatyzacja, inaczej restytucja mienia, to proces polegający na zwrocie nieruchomości poprzednim właścicielom (lub ich następcom prawnym), które zostały przejęte przez państwo w drodze wywłaszczenia lub nacjonalizacji.

W Polsce, po zakończeniu II wojny światowej, nacjonalizacja majątków była prowadzona na bardzo dużą skalę. Dokonywano tego na mocy przepisów prawnych wydanych przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego oraz Krajową Radę Narodową, a w późniejszych czasach na podstawie ustaw Sejmu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.

26 października 1945 roku Krajowa Rada Narodowa uchwaliła Dekret o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy, zwany potocznie Dekretem Bieruta, który w tamtym czasie sprawował funkcję prezydenta stolicy. Na podstawie tego aktu wszelkie grunty leżące w przedwojennych granicach miasta przechodziły na własność gminy miasta stołecznego Warszawy. Zmiany uzasadniano koniecznością odbudowy stolicy, w czym wprowadzenie dekretu miało pomóc. Nie obejmowały gruntów, co oznaczało, że własność budynków pozostawała w rękach dotychczasowych właścicieli, jednak grunty, na których te budynki stały, stały się własnością miasta. Jednak w praktyce, szczególnie w najbardziej atrakcyjnych, centralnych dzielnicach, odbierano ludziom również własność budynków, z uwagi na ich dużą wartość. Dekret był mocno krytykowany przez istniejącą jeszcze w tamtym czasie opozycję, jednak wielu specjalistów uważa obecnie, że rzeczywiście przyczynił się on do odbudowy Warszawy, co nie byłoby możliwe bez wprowadzenia tak restrykcyjnych przepisów.

Do tej pory kwestia reprywatyzacji nie została uporządkowana, a przepisy ujednolicone. Odbywa się to na podstawie wydawanych na bieżąco decyzji administracyjnych lub prawomocnych wyroków sądowych. Dotyczy to sytuacji, w których przejęcie mienia było bezprawne (kiedy granica nacjonalizacji zostały przekroczone).

Od roku 1990 prowadzone są prace legislacyjne, nad uregulowaniem tego zagadnienia. W 2001 roku niemal doszło do podpisania ustawy o reprywatyzacji, jednak ówczesny prezydent Aleksander Kwaśniewski, ostatecznie dokumentu nie podpisał, korzystając z prawa weta. Siedem lat później ponownie próbowano uregulować tę kwestię, jednak również bezskutecznie. Wówczas pracowano nad ustawą o zadośćuczynieniu z tytułu krzywd doznanych w wyniku procesów nacjonalizacyjnych w latach 1944-1962.

Spośród wszystkich krajów byłego bloku sowieckiego, Polska pozostaje jedynym państwem, w którym nie przeprowadzono reprywatyzacji. Powoduje to, że często właściciele nieruchomości, którym prawo to odebrano, sięgają po pozaprawne metody odzyskania swojej własności. Skutkiem ubocznym nieuregulowania kwestii reprywatyzacji jest również opóźnianie realizacji inwestycji czy uchwalania planu zagospodarowania przestrzennego, z uwagi na nieuregulowane kwestie własności nieruchomości, których działania te dotyczą,